Basic HTML Version
204
ол қарапайым орыстардың да жүрегіне ұя салғанын ескергені-
міз жөн. Өзін артық қоюшылық, ұлы халық деп қоюшылық,
сондай бір мақсат бар. Сондықтан, мен оған өзімше тегеурін
жасап, ол олай емес, шын жағдай былай деп, жапандағы жалғыз
үйдің қыры мен сырын ашып бердім.
Ал, енді «Заманай мен Аманайдың» дүниеге келуіне тоқ-
тайын. Ел басына күн туған алмағайып заманда атамекенін та-
стап, шетке кеткен қазақтар қатары қисапсыз көп еді. Кезіндегі
жағдай солай болған шығар, бірақ мен өзім осы шетелге ауып
кеткен қазақтардың бəрін бірдей қолдай бермеймін. Сол кез-
де шетелге малын алып кеткендер, көбінесе байлар болды.
Олар өздерімен бірге малшыларын, жылқышыларын, былай-
ша айтқанда, құлдарын ала кетті. Бұлай істеудің, əрине аман
қалуға септігі тиді. Дегенмен, екінші қырын алып қарайық.
Олар неге туған жерін тастай қашпай, осында қалып күрес
жүргізбеді? Мысалы, менің өз басымнан алайын. Менің əкем
де, шешем де отызыншы жылдары партияға өткен. Содан
əуелі Қорғалжында, одан Атбасар деген жерде наурыз айын-
да «Қызыл керуен» деген ат қойып, шана жегіп, бірнеше ша-
намен доғаның басына боранда адасып кетпеу үшін фонарь
іліп қойып, қалған байлар мен кулактардан уыстап жүріп би-
дай жинап көктемде егін сеуіп, аш-арықтың көбісінің аман
қалуына қол жеткізген. Қазақтардың көбі шетелге қашып кет-
кенше, осылайша жұдырықтай жұмылып күрес жүргізгенде,
тіпті, Голощекин саясатына қарсы іс-шаралар жасауға да бола-
тын еді. Сондықтан, шетелге кетіп қалғандардың бəрін бірдей
мадақтауға болмайды. Олар қазір, міне, оралман болып қайтып
келіп жатыр. Мен олардың балаларына кінə қоюдан аулақпын,
əрине. Міне, мен осыған 30-жылдардағы бір отбасының тө-
ңірегінде жаздым. Əкесі – бай, шетелге кетіп бара жатыр,
ал қызының елде қалғысы келеді. Оның сүйген жары ішкі
істер қызметкері. Міне, «Заманай мен Аманайда» осындай
елдің жақсылығын да, жамандығын да, сол кездегі заманның
қиянатын да – екі жағын бірдей көрсеттім. Шығарма, қашанда,
шындықты айтса, ол шығарманың өмір-жасы ұзақ болады. Та-
рих өзі елеп-екшейді. Бүгінгілер байқамаса да, бүгінгілер айта