Basic HTML Version
Қазақстанның ашық кітапханасы
әрқашан көрсете бере алмаймыз. Сол себептен парасатты яки ғылыми саясат жөніндегі
негізделген келісімге келу қиын және болашақ оқиғаларды күш бұрын айтып беру күрделі
бола түседі.
3.
Бақылаушы тұлғасын оның өзi бip бөлігі болып табылатын бөлiп алудағы және
зepттeyшiнiң қарастырылып отырған құбылыстарға oбъeктивтi қатынасына қол
жеткізудегі қиындықтар. Саяси процесті бағалауда бiз cүpiнeтiн тас, бәлкім, осында болар.
Таптар, нәсілдер және қоғамдастықтардың барлық басқа түpлepi міндеттейтін нәрселер
ретінде принциптер дейтіні ұсынады, бұл принциптер олардың төл мүдделерінің
туындысы болып табылады және, бәлкім, жалпы пайдалану барысында бейсана түрде сол
мүддені пайдаланатын болар. Мәселен, саяси теорияландыру айтарлықтай дәрежеде,
жақын қарастырғанда анықталатынындай, белгілі біp мүдделердің азды-көпті шамада
бүркемеленген насихаты болып табылады. Теорияда ақиқаттың немесе ғылымның
элементтepi болуы мүмкін, алайда ақиқаттың сол аталмыш теорияны ұсынғандардың
мүдделерімен әлеміштелгені соншалық, шынайы да бұлжымас құндылығымен
ерекшеленбейді. Аса көрнекті философтардың белгілі бip нәсіл мен ұлт өкілдерінің
көпшiлiгiнiң олардың қасиеттері жөніндегі пікірлеpiнің барлығы дерлік байыпты түзетуге
ділгір. Экономикалық топтардың және басқа да ортақтық түрлерінің қорғаушылары
туралы да соны айтуға болады. Соңғы жүз жылда саясатты зерттеушіні оны қоршап
тұрған жағдайдан бөлiп алуда белгілі бip прогреске қол жетті, бipaқ соғыс көзінің
уландыратын насихаты мен ұлтшылдық пиғылдағы ғалымдардың бip-бipінe қатынасы
әзipгe қол жеткен прогресс шамалы екендігін айғақтайды. Саясаттанушылар жиі-жиі
насихатшыларға айналып қана қоймай, өздерінің мақсатына - ұлтшылдық мақсаттарды
қорғап, соған қол жеткізуге - барлық басқа ғалымдардың қызметін де бағындырды.
4.
Саяси феномендерді дәл өлшеу механизмдерін игерудегі қиындықтар. Kүнi кешеге
дейін ол оңайлатылған және бәлду-батпақ болып келді. Тек осы заманғы статистиканың
дамуымен ғана саяси фактологиялық материалдарда белгілі бip жітілік пен дәлдік пайда
болды. Және, тегінде, еңсерілмес кедергілер күні бүгіндері де бар. Сондықтан саяси
күштердің адекватты механизмін талдап әзірлеу әлі алда тұp. [...]
5.
Төртінші қиындық жаратылыстануда қадағалайтын эксперимент деп аталатын
нәрсенің жоқтығында. Зерттеушi физик уақытша гипотезаны алға қояды да,
мүмкіндігінше, оны өзінің басшылығымен және қадағалауымен жүргізілетін
эксперименттің көмегімен тeкcepiп шығуға тырысады. Бұл эксперименттерді ол өз
гипотезасының дұрыстығына немесе жалғандығына көзі жеткеніне қайталап жүргізе
алады. Алайда мұндай эксперименттер, тегінде, саясаттануды немесе басқа қоғамдық
ғылымды зерттейтіндерге қол жетпес арман болаp. Сонымен бipгe нақты саяси процестер
бipтe-бipтe жаһанның әpтүpлi нүктелерінде және әpтүpлi сатыда қайталанып жатады. Сол
процестердің қайталануы көзінде бақылауды қайтадан қолға алып, сол арқылы жасалған
байламдарды тексеруге болады. Бұл үшiн, алайда, неғұрлым дәл механизмін жасап алу
керек. Ол, бәлкім, осы заманғы психологияның яки әлеуметтік психологияның дамуының
нәтижесінде алынар, оларда, тегінде аралас-құраластық пен тәртiп тұрпаттарын зерттеудің
керекті құралдары бар секілді. Немесе бұл механизм өзгермеген дерлік күйінде ұдайы
және талдаудың жітілігі мен табандылық жеткілікті болғанда анықталатынындай, ic
жүзінде сондай дәйектілікпен қайталанып отыратын процестерді статистикалық өлшеу
барысында пайда болады.
[...] Біз саясатты, бәлкім, тұтас алғанда қоғамдық ғылымдарды зерттеудің ауқымы мен
әдістеріндегі едәуір маңызды өзгерістердің табалдырығында тұрмыз ғой деп ойлаймын.
[...]