Basic HTML Version
Қазақстанның ашық кітапханасы
16
тыныштығымен баға алмай, ұры, залым, қуларға жеміт болып жүрген шын момын
байларды аямасаң һәм соның тілеуін тілемесең болмайды. Сонан басқаны таба алмадым.
ЖИЫРМА ҮШІНШІ СӨЗ
Біздің қазақты оңдырмай жүрген бір қуаныш, бір жұбаныш дегендер бар.
Оның қуанышы — елде бір жаманды тауып, я бір адамның бұл өзі қылмаған
жаманшылығы шықса, қуанады. Айтады: құдай пәленшеден сақтасын, о да адаммын деп
жүр ғой, оның қасында біз сәулелі кісінің бірі емеспіз бе, оған қарағанда мен таза кісі
емеспін бе?— деп. Оған Құдай тағала айтып па, пәленшеден тәуір болсаң болады деп? Я
білгендер айтып па, әйтеуір өзіңнен наданшылығы асқан, я жаманшылығы артылған кісі
табылса, сен жаманға қосылмайсың деп? Жаманға салысып жақсы бола ма? Жақсыға
салысып жақсы болады дағы. Жүз ат бәйгеге қосылса, мен бәйге алдым деген сөз болса,
алдында неше ат бар деп сұрар, артында неше ат бар еді деп сұрағанның несі сөз? Мен бес
аттан, он аттан ілгері едім дегеннің несі қуаныш?
Енді жұбанышы — жалғыз біз бе, елдің бәрі де сүйтіп-ақ жүр ғой, көппен көрген ұлы той,
көппен бірге болсақ болады да деген сөзді жұбаныш қылады. Оған құдай тағала айтып па,
көптен қалмасаң болады деп. Көпке қаһарым жүрмейді деп. Көпке тұзағым жетпейді деп
пе? Ғылым көпке келіп пе? Біреуден тарап па? Хикмет
32
көптен тарай ма? Бірден тарай
ма? Көпке қорлық жүрмей ме? Бір үйдің іші түгел ауырса, жеңіл тие ме? Жер білмеген көп
адам адасып жүрсе, бір жер білетұғын кісінің керегі жоқ па екен? Көп кісі жолаушының
бәрінің аты арығаны жақсы ма? Жоқ, жармысы арыса, жармысының күйлісі жақсы ма?
Жұт келсе, елдің бәрінің түгел жұтағаны жақсы ма? Жарым-жартысы аман қалғаны жақсы
ма? Осы көп ақымақтың бір ақымаққа несі жұбаныш? Тұқымымызбен аузымыз сасық
болушы еді деген жаман күйеу қалыңдығын жеңіп пе? Көңілін сол сөзі разы қылуға жетіп
пе? Ендеше көбіңнен қалма, сен де аузыңды сасыта бер деп пе?!
ЖИЫРМА ТӨРТІНШІ СӨЗ
Жер жүзінде екі мың миллионнан көп артық адам бар, екі миллиондай қазақ бар. Біздің
қазақтың достығы, дұшпандығы, мақтаны, мықтылығы, мал іздеуі, өнер іздеуі, жұрт тануы
ешбір халыққа ұқсамайды. Бірімізді-біріміз аңдып, жаулап, ұрлап, кірпік қақтырмай
отырғанымыз. Үш миллионнан халқы артық дүниеде бір қала да бар, дүниенің бас-аяғын
үш айналып көрген кісі толып жатыр. Өстіп, жер жүзіндегі жұрттың қоры болып,
бірімізді-біріміз аңдып өтеміз бе? Жоқ, қазақ ортасында да ұрлық, өтірік, өсек, қастық
қалып, өнерді, малды түзден, бөтен жақтан түзу жолмен іздеп, өрістерлік күн болар ма
екен? Әй, не болсын!.. Жүз қараға екі жүз кісі сұғын қадап жүр ғой, бірін-бірі құртпай,
құрымай тыныш таба ма?
ЖИЫРМА БЕСІНШІ СӨЗ
Балаларды оқытқан да жақсы, бірақ құлшылық қыларлық қана, түркі танырлық қана таза
оқыса болады. Оның үшін бұл жер дарулхарап
33
, мұнда әуелі мал табу керек, онан соң
араб, парсы керек. Қарны аш кісінің көңілінде ақыл, бойында ар, ғылымға құмарлық
қайдан тұрсын? Ашап-ішімге малдың тапшылығы да ағайынның араздығына уә әр түрлі
32
Хикмет (арабша) – даналық, ақылдылық, ойшыл.
33
Дарулхарап (арабша) – соғыс, қауіпті, бүлінген, соғыс майданы.